तेजस् _tējas

तेजस् n. [तिज्-भावे करुणादै असुन्]

1 Sharpness.

-2 The sharp edge (of a knife &c.).

-3 The point or top of a flame.

-4 Heat, glow. glare.

-5 Lustre, light, brilliance, splendour; दिनान्ते निहितं तेजः R.4.1; तेजश्चास्मि विभावसौ Bg.7.9,1.

-6 Heat or light considered as the third of the five elements of creation (the other four being पृथिवी, अप्, वायु and आकाश).

-7 The bright appearance of the human body, beauty; अरिष्टशय्यां परितो विसारिणा सुजन्मनस्तस्य निजेन तेजसा R.3.15.

-8 Fire of energy; शतप्रधानेषु तपोधनेषु गूढं हि दाहात्मकमस्ति तेजः Ś. 2.7; U.6.14.

-9 Might, prowess, strength, courage, valour; martial or heroic lustre; तेजस्तेजसि शाम्यतु U. 5.7; Ś.7.15.

-1 One possessed of heroic lustre; तेजसां हि न वयः समीक्ष्यते R.11.1; Pt.1.328;3.33.

-11 Spirit, energy.

-12 Strength of character, not bearing insult or ill-treatment with impunity.

-13 Majestic lustre, majesty, dignity, authority, consequence; तेजोविशेषानुमितां (राजलक्ष्मीं) दधानः R.2.7.

-14 Semen, seed, semen virile; स्याद्रक्षणीयं यदि मे न तेजः R.14.65; 2.75; दुष्यन्तेनाहितं तेजो दधानां भूतये भुवः Ś.4.3.

-15 The essential nature of anything.

-16 Essence, quint- essence.

-17 Spiritual, moral, or magical power.

-18 Fire; यज्ञसेनस्य दुहिता तेज एव तु केवलम् Mb.3.239.9.

-19 Marrow.

-2 Bile.

-21 The speed of a horse.

-22 Fresh butter.

-23 Gold.

-24 Clearness of the eyes.

-25 A shining or luminous body, light; ऋते कृशानोर्न हि मन्त्रपूतमर्हन्ति तेजांस्यपराणि हव्यम् Ku.1.51; Ś.4.2.

-26 The heating and strengthening faculty of the human frame seated in the bile (पित्त).

-27 The brain.

-28 Violence, fierceness.

-29 Impatience.

-3 Anger; मित्रैः सह विरोधं च प्राप्नुते तेजसा वृतः Md.3.28.18.

-31 The sun; उपप्लवांस्तथा घोरान् शशिनस्तेजसस्तथा Mb.12. 31.36.

-Comp. -कर a.

1 illuminating.

-2 granting vital power or strength.

-पदम् a mark of dignity; तेजःपदं मणिमयं च हृतं शिरोभ्यः Bhāg.1.15.14.

-बीजम् marrow.

-भङ्गः 1 disgrace, destruction of dignity.

-2 depression, discouragement.

-भीरः f. shadow.

-मण्डलम् a halo of light; सर्वा एतस्मिंस्तेजोमण्डल एकीभवन्ति Praśna. Up.4.2.

-मात्रा sense-organ; स एतास्तेजोमात्राः समभ्याददानो हृदयमेवान्ववक्रामति Bṛi. Up.4.4.1.

-मूर्तिः the sun; Ms.3.93.

-रूपम् 1 the Supreme Spirit, Brah- man.

-2 the nature of light.

-वृत्तम् 1 noble behaviour; Ms.9.33.

-2 superior power or lustre.